DDR5 Ram’ler Üzerinde Nasıl İşlem Yapılır?

Hız aşırtma kavramında önemli bileşenlerden biri de bilgisayarlarımızda bulunan bellekler. Yeterli soğutma imkanları ve elinde uyumlu RAM bellekleri olan kullanıcılar, bu RAM’lerin potansiyelini ortaya çıkarmayı hedefliyor.

DDR5 standardı Intel 12. Nesil Alder Lake platformuyla (varsayılan DDR5-4800) birlikte hayatımıza girmeye başladı. Yeni nesil bellekler performans, bant genişliği ve kapasite artışları dahil olmak üzere DDR4 sonrasında birçok iyileştirme getiriyor. Bildiğiniz üzere AMD cephesi DDR5 standardına Zen 4 mimarili Ryzen 7000 işlemcileriyle birlikte geçiş yaptı. Kırmızı takımın işlemcileri DDR4 bellek desteği sunmazken yalnızca DDR5 bellekleri destekliyor. Son olarak 13. Nesil Raptor Lake platformunu piyasaya süren Intel, DDR5 bellek desteğini geliştirirken (varsayılan DDR5-5600) yüksek overclock potansiyeli sunduğunu söylüyor.

Belleklerin üzerinde üretici tarafından belirlenen bazı değerler görürüz. Donanımları üreticinin belirlediği hızlar üzerinde çalıştırmak istediğimizde her zaman risk vardır ve ürün garantileri hız aşırtma kapsamı dışındadır. Ancak bu işlem doğru şekilde ve makul sınırlar içinde yapılırsa donanımın zarar görme ihtimali yok denilecek kadar az.

Pek çok kullanıcı, bellek hız aşırtma için basit yöntemler olan XMP (Intel) ve EXPO (AMD) profillerini kullanır. Anakart BIOS’u üzerinden tek bir tıkla daha önceden hazırlanan profilleri kullanabiliyoruz ki bu genelde sorunsuz bir yöntemdir. Ancak daha fazla performans elde etmek, BIOS’ta biraz vakit geçirmek istiyorsanız doğru yerdesiniz.

Kitlerin üzerinde yer alan tümleşik devreler (IC’ler) farklı davranır ve farklı potansiyellere sahiptir. Bu durum DDR3 ve DDR4’te aynıydı, her şey DDR5 için de geçerli. Bazı çipler yüksek frekanslar konusunda başarılıyken, bazıları düşük zamanlama konusunda daha iyidir. Micron, Samsung ve SK Hynix dahil olmak üzere büyük üreticiler DDR5 için ilk belleklerini kullanıma sundu. DDR5 standardı halen yeni olduğundan dolayı geniş bir çip yelpazesine sahip değiliz. Ancak DDR4 teknolojisi daha eski olduğundan dolayı RAM’ler üzerinde kullanılan birçok farklı tip çip var.

Aynı marka ve ürün serisinden olsalar bile hiçbir IC aynı değildir. Örneğin, belirli bir bellek yongası hız aşırtma ile DDR5-6000’in ötesine geçse bile bu durum tüm aynı belleklerin aynı seviyelere ulaşacağını göstermez. Sonuç olarak, “silikon piyangosu” söz konusu.

Thaiphoon Burner, DDR4 bellek modüllerindeki SPD’yi okuyarak hangi tip çiplere sahip olduğunu gösteren harika bir yardımcı programdı. Kötü haber şu ki, JEDEC’in dokümantasyon eksikliği nedeniyle Thaiphoon Burner’ın arkasındaki geliştirici DDR5 için destek sunamıyor.

Neyse ki yakından tanıdığınız CPU-Z yazılımı, tam olarak IC modelini belirleyemese bile DDR5 bellek modüllerinin üreticisini tespit edebiliyor. DDR5 teknolojisi halen yeni olduğundan dolayı şirketlerin çok fazla yonga seçeneği yok. Bu nedenle CPU-Z’yi kullanmak bir süre için faydalı olacak. Üreticiler piyasaya farklı bellekler sunmaya başladıklarında CPU-Z artık bellek tespiti konusunda kullanılmayacak. Ancak zaman ilerledikçe Thaiphoon Burner veya farklı yazılımlar destek kazanacaktır.

DDR4 standardında Samsung B-die IC’ler sıkı zamanlamalar için altın standarttı. DDR5 tarafına gelince, SK Hynix’in M-die yongalarıyla B-die ile benzer zamanlamalar sunduğu biliniyor. Hatta SK Hynix’in M-die çiplerinin en yüksek hız aşırtma potansiyeline sahip IC’ler olduğu söyleniyor.

Bunların sadece ön bilgiler olduğunu aklınızdan çıkarmayın. Zaman geçtikçe, DDR5 bellek üretimi olgunlaştıkça, yeni ürünler piyasaya çıktıkça durum değişebilir. En azından şimdilik çiplerin hız aşırtma potansiyeli şu şekilde sıralanıyor: SK hynix M-die, Samsung B-die ve Micron A-die.

Bellek ile hız aşırtma yaparken farklı yongalar için kullanabileceğimiz maksimum voltaj değerleri belirlemekte fayda var. Örneğin Samsung, ürettiği belleklerde hız aşırtma yapmak için herhangi bir voltaj değerinin garantisini vermiyor. Samsung, SK Hynix ve Micron dahil olmak üzere, 1.4V’un günlük kullanım için maksimum voltaj olduğunu söylemek mümkün.

DDR5 Hızları

DDR5 bellek endüstrisi hızlı gelişiyor. 13. Nesil Raptor Lake platformuyla birlikte 7800 MHz ve 7600 MHz seviyesinde hızlar sunan bellekler piyasaya çıktı. DDR5-8000 için testler sürüyor. Görünüşe göre DDR5-10000 gibi beş haneli rakamları beklenenden erken göreceğiz.

DDR5 Bellek Nasıl Overclock Yapılır?

Şimdi gelelim hız aşırtma evresine. Tüm sürecin BIOS üzerinden ilerlediğini belirtelim. İlk olarak nasıl bir yol izleyeceğinizi belirleyin. DDR5 belleklerinizi zorlayabilir, yüksek bir veri hızı seçip oradan aşağıya doğru inebilirsiniz. Daha mantıklı olan ikinci yolda ise veri hızını yükselterek kademeli olarak yukarıya çıkabilirsiniz.

Ayrıca belirtelim, kimi uygulamalarda yüksek frekanslar, kimi uygulamalarda ise düşük gecikme değerleri daha iyidir. Düşük bellek gecikmesinden yararlanan bazı iş amaçlı kullanılan yazılımlar var. Yüksek frekans hızları genellikle daha faydalıdır ve daha çok ihtiyaç duyulur. Ancak mümkünse frekansları yükseğe, gecikme değerlerini aşağı çekmeye çalışın. Her zaman söylediğimiz gibi, ayarları agresif bir şekilde artırmayın veya düşürmeyin.

Referans olarak, DDR5 için varsayılan oran 100:100’dür. DDR5-5333 veya DDR5-6666 gibi belirli veri hızları yalnızca 100:133 oranıyla kullanılabilir. Rocket Lake gibi Alder Lake platformu da iki BCLK/DRAM oranı sunmakta: 100:100 ve 100:133. Rocket Lake ile 100:133 oranı daha iyi performans gösterirken, Alder Lake tarafında 100:100 oranı benzer performanslar sunuyor.

Alder Lake platformunda üç ayrı mod var: Gear 1, Gear 2 ve Gear 4. Overclock yapmak isteyen meraklıların kullanması gereken tek ayar Gear 2 diyebiliriz. Gear 1’de bellek ve bellek kontrolcüsü aynı frekansta çalışırken (1:1), Gear 2 belleğin bellek kontrolcüsünden iki kat daha hızlı çalışmasını sağlar (2:1). Son olarak, Gear 4 belleği bellek denetleyicisinden dört kat daha hızlı çalıştırır (4:1).

Varsayılan yapılandırma Gear 2 olduğu için Gear 1 DDR5 ile çalışmıyor ve muhtemelen DDR5-8000 üzeri veri hızlarına ulaşana kadar Gear 4 devreye girmiyor. Bu nedenle, DDR5 belleklerle overclock yaparken Gear 2 modunu kullanmanızı öneriyoruz.

Bellek Zamanlamaları

Yukarıda belirttiklerimize ek olarak, bellek zamanlamaları da oldukça önemlidir. Bu adım hız aşırtma sürecinin deneme yanılma kısmıdır ve biraz zamanınızı alabilir. DDR5, DDR4 ile aynı dört ana bellek zamanlamasına (CAS Gecikmesi, tRCD, tRP ve tRAS) sahip. İşin püf noktasına gelince; küçük adımlar atmak, her bir zamanlama değerini bir veya iki saat döngüsü artışıyla ilerletmek ve ardından kararlılığı test etmek gerekir.

Öncelikle bellek üreticisi tarafından pazarlanan CL değerleri ile başlamanızı öneriyoruz. Bildiğiniz gibi, zamanlama değerleri ne kadar düşükse o kadar iyidir. Ancak frekans hızlarını yükseltmek istiyorsanız aynı zamanda gecikme değerlerini de yükseltmemiz gerekebilir. Birini artırırken diğerini düşürmek genelde kararsızlığa yol açar. Eğer ayarlarınız dengesizse, zamanlamalara birer saat döngüsü ekleyerek yola devam edin.

Bellek hız aşırtma süreci dört ana zamanlamayı değiştirmekten daha fazlasıdır. İkincil ve hatta üçüncül zamanlamaları değiştirerek önemli performans kazanımları elde edebilirsiniz, ancak burada fazla detaya girmeyeceğiz.

Bellek Voltajı

Bellek hız aşırtma sürecinde etkisi olan pek çok voltaj ayarı var, ancak ortalama bir kullanıcı için bunların dördünü kullanmak yeterlidir.

DRAM VDD: Bu voltaj ayarı, bellek yongalarına güç verdiği için en kritik voltajlardan biridir. Günlük kullanımda bu değeri 1.4V’un altında tutmanızı öneriyoruz.
DRAM VDDQ: Bu voltaj bellek yongasının I/O birimini besler. VDD ve VDDQ genellikle bir arada hareket eder. Öte yandan, bazı durumlarda voltajları senkronize etmemek ve daha yüksek bir VDDQ (50 mV – 100 mV) uygulamak, bellek hız aşımlarını dengelemeye yardımcı olabilir.
CPU VDDQ: İşlemcinin bellek denetleyicisine giden voltajdır. DDR5-4800 ve DDR5-6000 arasında 1.2V yeterli iken, DDR5-6200 ve sonrası için daha yukarı çıkmak gerekebilir.
VCCSA: Bu sistem aracının voltajıdır ancak bellek overclock sürecine yardımcı olur. Daha hassas şekilde ayarlanan voltajlardan biridir, bu nedenle küçük dokunuşlar yapın. Örneğin 1.25V-1.35V genelde yeterlidir. Ayrıca VCCSA’yı 1.4V’un altında tutmak en iyisidir.

Testler ve Kontrol

Bazı kullanıcılar stres testlerini gece boyunca sonlandırmazken, bazıları ise sıkılır ve her şeyi yarıda keser. Bellek kararlılığı sistem için çok önemlidir. Nitekim kararlılık testlerini mümkün oldukça uzun tutmanızı öneriyoruz. Bunun yanında, farklı yazılımlar hataları yakalamak için farklı algoritmalar kullanır. Tek bir uygulamaya güvenmek yerine, kararlılığı test etmek için iki veya daha fazla uygulamanın bir kombinasyonunu kullanmak iyidir. Özel olarak geliştirilen uygulamaların yanı sıra, günlük kullanım senaryosu aslında en önemlisi.

Eğer agresif hız aşırtma değerleri uygulamadıysanız endişe etmeniz gereken bir durum yok. Bilgisayarınızı günlük olarak kullandığınızda bir sorun yaşamıyorsanız yolunuza devam edebilirsiniz. Örneğin bir 3D grafik çalışması yapıyorsunuz veya AAA bir oyun oynuyorsunuz. Bellekler ve bağlantılı olarak sistem kararsız çalışıyorsa bir noktada sorunlar kendini gösterecektir. Takılma, kapanma veya mavi ekran gibi problemler yaşıyorsanız, bunun arkasındaki neden yaptığınız overclock işlemi olabilir. İşte o zaman tekrar BIOS’a dönün ve ayarlarınızı gözden geçirin.

Ayarlarınızı Kaydedin

En stabil haliyle birlikte BIOS ayarlarınızı bir kenara not edin. İlerleyen dönemlerde ayarlarınızı kaybettiğinizde tekrardan bu değerlere ihtiyaç duyabilirsiniz. Bununla birlikte, yeni nesil anakartlar ve XMP 3.0 standardıyla bellek profili sayısı beşe çıkıyor. Bu profillerden ikisi kullanıcıya ayrılmış. Tüm ayarlarınızı belirlediğinizde bir profile kaydedebilirsiniz.